Ο Πατριάρχης στην Ίμβρο

Αυτόν τον Αύγουστο λένε πως το νησί έζησε πρωτόγνωρες ψυχικές, πνευματικές ανατάσεις, «μεγάλες στιγμές».  Βούλιαξε από Ιμβριώτες που ζουν ανά τον κόσμο καθώς επέστρεψαν στα πάτρια εδάφη για να γιορτάσουν όχι μόνο την Κοίμηση της Θεοτόκου αλλά και για συμμετέχουν  στις εορταστικές εκδηλώσεις που πραγματοποίησαν 14 Σωματεία Ιμβριωτών και Συλλόγων της Κωνσταντινούπολης με αφορμή  τα 25 Χρόνια Πατριαρχίας της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου, του επιφανέστερου τέκνου της Ίμβρου όλων των εποχών. Σε κλίμα ιδιαίτερης συγκίνησης, μαζί με τον Πατριάρχη, συμμετείχαμε καθημερινά στα δρώμενα που πραγματοποιήθηκαν προς τιμήν του σε διαφορετικά σημεία της Ίμβρου, στις γιορτές,  στις υπαίθριες λειτουργίες, είδαμε την Αναγέννηση της ελληνικής παιδείας  στο νησί και ήταν μεγάλη η τιμή για εμάς που ήμασταν παρόντες στην ιστορική συμπλήρωση αργυρού Ιωβηλαίου Πατριαρχίας Του.

 «Έρχομαι εδώ πρώτα ως Ίμβριος και μετά ως πατριάρχης»

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, παρά την υψηλή Του θέση καταδέχεται και συναναστρέφεται ταπεινά τους συμπατριώτες του. Η συμπεριφορά του δεν είναι συμπεριφορά Πατριάρχου αλλά ενός απλού ανθρώπου. Ένας παγκόσμιος θρησκευτικός ηγέτης με κύρος, ωστόσο ο ίδιος αποκαλεί τον εαυτό Του, «η μετριότητά μου». Είναι ο πρώτος που ύψωσε την φωνή  Του ενάντια  στις αδικίες, κέρδισε μια χαμένη υπόθεση, έβγαλε την Ίμβρο από τη λήθη, έφερε την ανάπτυξη.

«Είμαι ευτυχής, εγώ, μαζί με όλους εσάς γι’ αυτά που ζούμε, που βλέπουμε, που βιώνουμε αυτές τις ημέρες στην Ίμβρο, την πατρίδα μας, την γενέτειρά μου, την αγαπημένη και ευλογημένη αυτή γη των πατέρων μας», είπε εγκαινιάζοντας το ανακαινισμένο κτήριο του Συλλόγου Αλληλεγγύης και Αλληλοβοήθειας στο Σχοινούδι της Ίμβρου.

«Σήμερα εγκαινιάζουμε ένα νέο σωματείο, εκφράζω και εγώ προς το ζεύγος Τάκη και Άννας Κοτσίνη, τις ευγνώμονες ευχαριστίες του τόπου μας, της εκκλησίας, τους στέλνω τις ευχές του Οικουμενικού Πατριαρχείου και εύχομαι, το παράδειγμά τους αυτό, υπέρ της αναγεννήσεως της Ίμβρου, να βρει πολλούς μιμητές. Εμείς ήμασταν άνθρωποι πάντα της προόδου και των γραμμάτων. Γίνονταν λοιπόν πάντοτε ευγενείς και αξιέπαινες προσπάθειες για να ενισχυθεί  η παιδεία στο νησί μας.

Στο νησί μας, που κατά τ’ άλλα είναι απομακρυσμένο από τα αστικά κέντρα, απομονωμένο, ξεχασμένο και εγκαταλειμμένο. Αλλά, η εκκλησία και οι φωτισμένοι άνθρωποι,  πάντα προσπαθούσαν και μοχθούσαν την αναγέννησή του. Το Βατοπαίδι πάντα βοηθούσε και βοηθεί το Πατριαρχείο και την Ίμβρο μας. Η Ίμβρος που έχει μεγάλες ανάγκες αυτή τη στιγμή όπως το διαπιστώνουμε όλοι μας και γι’ αυτό ευχαριστώ τους Βατοπαιδινούς πατέρες αλλά και όλους ανεξαιρέτως αυτούς, υπό διαφόρους ιδιότητας που ο καθένας διαθέτει, βοηθούν και συμβάλλουν σ’ αυτό που λέμε. Μιλώντας για την παιδεία της Ίμβρου, θα ήθελα κατά τρόπον ιδιαίτερο να τονίσω και να υπογραμμίσω την συμβολή του αγαπητού μας Άρχοντος, του Μεγάλου Χαρτοφύλακος κ. Λάκη Βίγκα, ο οποίος ενστερνίσθη αυτή την ευγενή επιθυμία των Ιμβρίων, και έτρεξε- φυσικά με τους άλλους παράγοντας, τα Ιμβριακά σωματεία, την εκκλησία- έτρεξε κατ΄ επανάληψη στην Άγκυρα, στο Τσανάκαλε, ήρθε εδώ εν μέσω χειμώνα, πολλές φορές, έως ότου αποκτήσουμε τις πολυπόθητες άδειες, και λειτούργησε πρώτα το Δημοτικό Σχολείο, 3 χρόνια πριν, και εν συνεχεία, πέρυσι, το Γυμνάσιο και Λύκειο.

Να σημειώσω ότι Λύκειο δεν είχαμε ποτέ στην Ίμβρο. Είχαμε την Κεντρική Σχολή στην Παναγιά, η οποία  αντιστοιχούσε στο λεγόμενο Γυμνάσιο, εις το οποίο είχαμε την ευκαιρία να φοιτήσουμε όλοι εμείς στα 12 χρόνια της καρποφόρου λειτουργίας του. Αλλά τώρα, παρά τις δυσκολίες των καιρών, ακόμη κατορθώνουμε με τη χάρη του Θεού και την βοήθεια όλων που ανέφερα, να έχουμε και Λύκειο για πρώτη φορά στην Ίμβρο. Όλα αυτά είναι ευχάριστα και ευοίωνα γεγονότα. Σας ευχαριστώ όλους εσάς που μαζευτήκατε αυτές τις ημέρες και στα Αγρίδια και στους Αγίους Θεοδώρους και εδώ σήμερα στο Σχοινούδι και μοιραζόμαστε αυτές τις χαρές και τις ελπίδες, όπως είναι και το όνομα της Φιλεκπαιδευτικής Αυτής Αδελφότητας. Είμαστε γεμάτοι ελπίδες για το αύριο».

Το όνομα Ίμβρος προέρχεται από τη θεότητα της αρχαιότητας Ίμβρασσο, που συμβόλιζε τη γονιμότητα της γης.

Η Ίμβρος βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα του Αιγαίου, νοτιοανατολικά της Σαμοθράκης και βορειοανατολικά της Λήμνου και έχει έκταση 285 τ. χλμ. Σήμερα μπορούμε να τη βρούμε στους διεθνείς χάρτες με την τουρκική ονομασία Gogce oda (τούρκ. “το γαλάζιο νησί”)

Η αρχαία ιστορία του νησιού είναι στενά συνδεδεμένη με εκείνη της Λήμνου. Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς πρώτοι κάτοικοι ήταν Πελασγοί που μετοίκησαν από την Αττική. Έτσι, η Ίμβρος αποτελούσε “Δήμο Αθηναίων των εν Ίμβρο”, που είχαν αντιληφθεί τη μοναδικής σημασίας γεωγραφική της θέση κι έτσι το νησί οργανώθηκε σύμφωνα με τα πρότυπα της Αθήνας.

Αργότερα γνώρισε το ζυγό πολλών κατακτητών, από τους Πέρσες και Ρωμαίους μέχρι τους Οθωμανούς. Παρόλα αυτά οι κάτοικοι του νησιού πάντα διατηρούσαν την Ελληνική σύνθεση και τον πολιτισμό τους.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) η Ίμβρος κατακυρώθηκε στους Βενετούς, μέχρι το 1262, όπου περιήλθε πάλι στη βυζαντινή κυριαρχία, που της εξασφάλισε για μεγάλη περίοδο ήρεμο βίο.

Το 1455 ο Μωάμεθ Β΄ αποφάσισε την ένταξη των νησιών Ίμβρου, Θάσου και Σαμοθράκης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο τουρκικός στόλος έλαβε την εντολή να καταλάβει τα νησιά και να εγκαταστήσει σε αυτά τουρκική φρουρά. Έτσι, μετά τη σύντομη εγκατάσταση των Λατίνων, η νήσος Ίμβρος περιήλθε πλέον οριστικά στην τουρκική κυριαρχία, το 1471.

Το νησί απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στόλο κατά τους Βαλκανικούς πολέμους (18 Οκτωβρίου 1912) και με τη Συνθήκη των Σεβρών (1920) επικυρώθηκε η ένωσή του με την Ελλάδα. Τρία χρόνια αργότερα με τη συνθήκη της Λωζάνης, στις 23 Ιουλίου 1923, τα δύο νησιά η Ίμβρος και η Τένεδος ήταν τα μοναδικά νησιά στο Αιγαίο που παραχωρούνταν στην Τουρκία.  Σύμφωνα με τα άρθρα 38-42 της συνθήκης, η Τουρκία αναγκαζόταν να επιτρέψει την ίδρυση “του ειδικού καθεστώς αυτοδιοίκησης” σ’ αυτά τα νησιά. Επίσης διασφαλιζόταν για τους Έλληνες κατοίκους της Ίμβρου και της Τενέδου η προστασία ζωής και της περιουσίας τους και η θρησκευτική ελευθερία. Ωστόσο, οι διατάξεις αυτές δεν εφαρμόστηκαν ποτέ και στην Ίμβρο άρχισε βαθμιαία να δημιουργείται αφόρητη κατάσταση. Τότε το τουρκικό κράτος έβαλε σε εφαρμογή το «Πρόγραμμα Διάλυσης» (Eritme Programi) για την εξάλειψη του ελληνικού ορθόδοξου στοιχείου από το νησί.

Με την κατάργηση της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία, τη δήμευση των ρωμαίικων σχολικών κτιρίων, την αναγκαστική απαλλοτρίωση των κτημάτων των Ρωμιών έναντι εξευτελιστικών ποσών (δύο αβγά το τετραγωνικό μέτρο ήταν για το Σχοινούδι), την αποστολή εκεί βαρυποινιτών που κυκλοφορούσαν ελεύθεροι σκορπώντας τον τρόμο, και με τις ελληνικές κυβερνήσεις απαθείς θεατές, το σχέδιο έδωσε καρπούς: Μέσα σε 15 χρόνια είχε συντελεστεί η πλήρης δημογραφική ανατροπή - ολοκληρωμένη με την εγκατάσταση χιλιάδων εποίκων από την Ανατολία και τη Μαύρη Θάλασσα στα σπίτια των Ρωμιών και σε νεοδημιούργητους εποικιστικούς οικισμούς. Την ερήμωση των ελληνικών οικισμών ακολούθησε η στέρηση της πολιτιστικής ταυτότητας. Σήμερα η Ίμβρος δεν αποκαλείται πια «Imroz». Μετονομάστηκε «Gokceada» από το 1970. Η πρωτεύουσα της Ίμβρου Παναγία μετονομάστηκε «Merkez». Το ίδιο και όλοι οι άλλοι οικισμοί και τοπωνύμια που διατηρούσαν την ελληνική τους ονομασία επί αιώνες.

Χιλιάδες εποίκων από την Ανατολία, τον Πόντο, ακόμη και μουσουλμάνοι της Βουλγαρίας, μεταφέρθηκαν στην Ίμβρο, άλλοτε υποχρεωτικά και άλλοτε με υποσχέσεις για μια καλύτερη ζωή. Αποτέλεσμα ήταν η ερήμωση των ελληνικών οικισμών του νησιού να ακολουθηθεί από την ερήμωση της υπαίθρου, αφού οι άνθρωποι αυτοί βρέθηκαν ξαφνικά σε ένα άγνωστο γι’αυτούς περιβάλλον στο οποίο πολύ λίγο κατόρθωσαν να προσαρμοστούν. Έτσι ένα νησί όπως η Ίμβρος, που κάποτε προμήθευε την ενδοχώρα με τα αγροτικά και κτηνοτροφικά της προϊόντα, αναγκάζεται σήμερα να εισάγει.

"Μολαταύτα, από τη δεκαετία του 1990 η κατάσταση ακολουθεί μια αργή αλλά σταθερή πορεία αναστροφής", λέει ο Πρόεδρος του Συλλόγου Ιμβρίων (Αθηνών) κ. Π. Ασανάκης. "Οι Ίμβριοι που εγκατέλειψαν τις εστίες τους άρχισαν να επιστρέφουν και να τις αναστηλώνουν, ενώ συρρέουν κατά χιλιάδες τους θερινούς μήνες από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης όπου κατέφυγαν, προκειμένου να αναβιώσουν τις συλλογικές μνήμες στα παραδοσιακά πανηγύρια και να ανταμώσουν με συγγενείς και φίλους.

Την τελευταία δεκαετία έχουν αναστηλωθεί πάνω από 600 σπίτια στην Ίμβρο, γεγονός που καθιστά τους Ιμβρίους τους κύριους, αν όχι τους αποκλειστικούς, επενδυτές στην πατρίδα τους, αφού, με ένα συντηρητικό μέσο όρο 20.000 ευρώ, έχουν επενδυθεί συνολικά τουλάχιστον 12.000.000 ευρώ, χωρίς να υπολογίζονται τα ποσά που δαπανώνται ετησίως κατά τη διαμονή τους και συντηρούν σχεδόν αποκλειστικά την τοπική οικονομία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αρχέγονη ονομασία του νησιού κάνει ξανά την εμφάνισή της όχι στα επίσημα έγγραφα και τις οδικές πινακίδες, αλλά στα πάσης φύσεως αναμνηστικά που κατασκευάζουν και πωλούν τα τοπικά καταστήματα, ένα από τα οποία ανάρτησε πρόσφατα και δίγλωσση επιγραφή!

Με βάση αυτή τη δυναμική, δεν αποτελεί υπερβολή η διαπίστωση ότι η Ίμβρος, υπό την προϋπόθεση ότι θα δοθεί ένα άμεσο και σαφές πολιτικό μήνυμα συνοδευόμενο από συγκεκριμένα μέτρα αποκατάστασης των αδικιών του παρελθόντος, θα μπορούσε να καταστεί πρότυπο της εικόνας που θα έπρεπε να εμφανίζει η Τουρκία στο πλαίσιο της ενταξιακής της πορείας, όσον αφορά την αρμονική συμβίωση μεταξύ χριστιανών και μουσουλμάνων".

Η κατάσταση σήμερα στην Ίμβρο για το ελληνικό στοιχείο είναι πολύ καλύτερη σε σχέση με πριν από 20 και 30 χρόνια. Επέστρεψαν και κάποιοι από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Όμως για να μην υπάρξει ημερομηνία λήξης, θα πρέπει να γίνουν πολλά που θα οδηγήσουν νέους Ίμβριους να επιστρέψουν μόνιμα στο νησί, να ζήσουν και να εργαστούν εδώ». Μέσα στην αδιαφορία που επικρατεί για την Ίμβρο, τα παιδιά της κάνουν τις τελευταίες προσπάθειες για να σωθεί ό,τι είναι δυνατό να σωθεί. Χιλιάδες Ιμβρίων συρρέουν κάθε χρόνο από όλα τα μέρη του κόσμου (Αμερική, Αυστραλία, Αφρική, Ευρώπη) στο νησί για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου, το Δεκαπενταύγουστο. Τον τελευταίο καιρό η επιστροφή αυτή πραγματοποιείται με ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς. Γίνονται έργα για την αναστήλωση των εκκλησιών και των σχολείων.

Οργανώνονται πανηγύρια σύμφωνα με τα έθιμα και τις παραδόσεις, αναβιώνοντας έτσι τον ορθόδοξο χαρακτήρα του νησιού. Πραγματοποιούνται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, εκθέσεις φωτογραφιών, ποδοσφαιρικοί αγώνες. Ιδιαίτερα σοβαρή είναι η συμμετοχή, σ’ όλες αυτές τις εκδηλώσεις, της νέας γενιάς των Ιμβρίων, η οποία καλεί όλους τους ανθρώπους, που αγαπούν την ελευθερία και τη δημοκρατία σ’ όλο τον κόσμο, να τους συμπαρασταθούν.