Ομιλία της Ελένης Σταματάκη στη συζήτηση
για το σ/ν «Εθνικό Μητρώο Επιτελικών
Στελεχών Δημόσιας Διοίκησης, Βαθμολογική Διάρθρωση Θέσεων, Συστήματα
Αξιολόγησης, Προαγωγών και Επιλογής Προϊσταμένων (Διαφάνεια, Αξιοκρατία και
Αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης», 24/2/2016
Κυρίες και Κύριοι
Συνάδελφοι,
Μέχρι πριν από λίγο καιρό το Βέλγιο δεν είχε κυβέρνηση, γιατί τα κόμματα
δεν είχαν συμφωνήσει σε κάποιο κυβερνητικό συνασπισμό. Ωστόσο ο κρατικός
μηχανισμός λειτουργούσε χωρίς κανένα πρόβλημα. Παροιμιώδης είναι αντίστοιχη
ικανότητα του κρατικού μηχανισμού της Γαλλίας και της Γερμανίας αλλά και της
Δανίας και της Φιλανδίας να λειτουργεί αποτελεσματικά, ανεξάρτητα από την
κεντρική διοίκηση, στηριζόμενος στη συστηματική διαφάνεια, στη λήψη αποφάσεων
σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και σε μια ισχυρή κοινωνία πολιτών.
Σκεφτείτε τώρα μια Ελλάδα χωρίς κυβέρνηση. Κανείς δεν θα έπαιρνε απόφαση
για το παραμικρό χωρίς τις «υπογραφές» των αρμόδιων «πολιτικών» προσώπων.
Δεν είναι μόνο η γραφειοκρατία, ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων και ο κακός
συντονισμός των δημοσίων υπηρεσιών, αλλά και μια μερίδα ανθρώπων που είχαν
συνηθίσει να συντάσσονται πίσω από την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Μια εξουσία
που όταν επιτέλους ερχόταν η ώρα να «βάλει τάξη», νομιμοποιούσε την αυθαιρεσία
και κάλυπτε οποιαδήποτε παρατυπία.
Χρήμα, εξουσία, ρουσφέτι, μίζα. Παθογένειες της δημόσιας διοίκησης της
χώρας μας, που ήταν πάντα προσκολλημένη στο κόμμα που έπαιρνε την κοινοβουλευτική
πλειοψηφία. Το μεγάλο ερώτημα ήταν πάντα:
Πως αλλάζει αυτή η
κατάσταση, και πως η αλλαγή αυτή δε θα είναι πρόσκαιρη, μέχρι μια άλλη
κυβέρνηση να έρθει και να την αλλάξει;
Πως θα σπάσει αυτός ο
κύκλος πελατειακών σχέσεων και πολιτικών επιδιώξεων και θα ενισχυθεί ο
επιτελικός ρόλος της δημόσιας διοίκησης;
Πως θα πάψει η δημόσια
διοίκηση να είναι όμηρος της εναλλαγής κομμάτων στην κυβέρνηση και θα
διασφαλιστεί η αυτονομία και η συνέχειά της;
Με βάση αυτά τα ερωτήματα, συζητάμε σήμερα και θέλουμε να θέσουμε τις
βάσεις για την ανάταξη του διοικητικού συστήματος της χώρας μας. Του μεγάλου
ασθενούς, όπως συνηθίζεται να λέγεται χρόνια τώρα, αλλά ποτέ κανένας δεν θέλησε
ή δεν μπόρεσε να γιατρέψει, πέρα από τις κατά καιρούς ασπιρίνες που δόθηκαν.
Ποιες ήταν και είναι
όμως οι παθογένειες που οδήγησαν στη σημερινή δομική κρίση της δημόσιας
διοίκησης;
- Ήταν
και είναι ο έλεγχος μέχρι παράλυσης της δημόσιας διοίκησης από την
εκάστοτε πολιτική ηγεσία.
- Η
αναξιοκρατία σε όλες τις βαθμίδες της διοίκησης από την πρόσληψη μέχρι το
τέλος της θητείας.
- Η
γραφειοκρατία, ο συγκεντρωτισμός και η πολυνομία.
- Η
έλλειψης σοβαρής πολιτικής διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων
- Ο κομματισμός και η ιδιοτέλεια
που ποδοπατούσε τον βασικό ρόλο της δημόσια διοίκησης, δηλαδή της
εξυπηρέτησης του πολίτη.
Όλα τα παραπάνω μαζί με τη μείωση του ανθρώπινου δυναμικού και του
μισθολογικού κόστους του δημοσίου τομέα με ανορθολογικές πολιτικές που
επιβάλλονταν χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν τα αποτελέσματα στην ποιότητα και την
ποσότητα των παροχών και της εξυπηρέτησης του πολίτη, οδήγησαν στην παραπάνω
κρίση. Σε αυτή την κρίση καλούμαστε να δώσουμε λύσεις. Χρειάζεται να
αποκαταστήσουμε την απώλεια εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι των δημόσιων
θεσμών.
Αυτό το νομοσχέδιο, λοιπόν, φιλοδοξούμε να αποτελέσει την απαρχή και την
αφετηρία, ώστε να τεθούν οι βάσεις για μια συνολικά διαφορετική λειτουργία του
κράτους, έτσι ώστε η δημόσια διοίκηση να λειτουργήσει ως μοχλός ανάπτυξης και
προόδου για τη χώρα μας.
Ένα τέτοιο νομοσχέδιο μόνο μια κυβέρνηση της αριστεράς μπορούσε να φέρει
στη Βουλή των Ελλήνων για τους παρακάτω λόγους.
·
Γιατί διατηρεί αλώβητο, όσο και αν επιχειρείται να διαβληθεί, το ηθικό
πλεονέκτημα. Δεν χρωστάει σε κανέναν. Δεν ήρθε στην κυβέρνηση ως αποτέλεσμα
συνέργειας συντεχνιακών ομάδων και διαπλεκόμενων συμφερόντων, αλλά ως γνήσιο
τέκνο της ανάγκης για αλλαγή στην οποία το παλιό πολιτικό σύστημα οδήγησε τη
χώρα μας.
·
Γιατί έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη στις ικανότητες και τις δυνατότητες της
πλειοψηφίας των πολιτών που εργάζονται στη δημόσια διοίκηση.
·
Γιατί πιστεύουμε στις αρχές της αξιοκρατίας, της διαφάνειας και της
ισότητας. Αρχές που διέπουν το παρόν νομοσχέδιο από την αρχή μέχρι το τέλος.
·
Γιατί δε θέλουμε να έχουμε καμία εξουσία, αλλά απεναντίας θέλουμε η κάθε
εξουσία να πηγάζει από το λαό και να ασκείται μέσω δημοκρατικών θεσμών, με τη
συμμετοχή και υπό τον έλεγχο του λαού.
Οι νομοθετικές μας
παρεμβάσεις γίνονται σε τέσσερις βασικούς τομείς:
·
Στην επιλογή επιτελικών στελεχών μέσω του Εθνικού Μητρώου Επιτελικών
Στελεχών.
·
Στον τρόπο αξιολόγησης
·
Στη βαθμολογική διάρθρωση θέσεων και στο σύστημα επιλογής προϊσταμένων.
Για πρώτη φορά λοιπόν με ενιαίο τρόπο ρυθμίζονται τα θέματα της δημόσιας
διοίκησης, η οποία αποδίδεται στα στελέχη και τους ανθρώπους της με σκοπό την
επαναρύθμιση της νομιμότητας και του δημοσίου συμφέροντος και αυτό από την
κορυφή της έως τη βάση της.
Για πρώτη φορά καθιερώνεται σύστημα αξιολόγησης που στηρίζεται στη συνολική
προσωπικότητα του υπαλλήλου και όχι σε εξάρτηση από συντεχνιακές ομάδες,
πελατειακά δίκτυα, ποσοστώσεις στη βαθμολογική εξέλιξη, που διαμόρφωναν κλίμα
απαξίωσης του προσωπικού της δημόσιας διοίκησης.
Το παρόν νομοσχέδιο είναι απαραίτητο. Ασφαλώς ένας νόμος δεν κάνει θαύματα.
Bάζει όμως το πλαίσιο που μπορεί να αλλάξει την κατάσταση οριστικά. Βελτιώνει
την αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης. Αποκαθιστά την εμπιστοσύνη του πολίτη
στην πολιτεία και δίνει κίνητρα στον πολίτη να συμμετέχει ενεργά στον έλεγχο
και την αξιολόγηση των δημοσίων υπηρεσιών.
Το Μητρώο Στελεχών της Δημόσιας Διοίκησης, που ιδρύεται με το νομοσχέδιο
φιλοδοξεί να γίνει ένας θεσμός με ηθικό κύρος τέτοιο, που σε μερικά χρόνια δεν
θα μπορεί κανείς να γυρίσει πίσω από αυτό. Όπως συνέβη στο παρελθόν και με το
ΑΣΕΠ. Αν και για μερικά χρόνια δε λειτούργησε και ατόνησε, έγινε όμως ένας
αξιόπιστος θεσμός και δεν μπορούμε πλέον να το αμφισβητήσουμε.
Το Μητρώο στελεχών είναι ένας θεσμός που θα λειτουργεί υπό την εποπτεία του
ΑΣΕΠ και θα καταργήσει τη δυνατότητα κομματικών τοποθετήσεων προσώπων σε
στελεχιακές θέσεις. Είναι σημαντικό ότι είναι η πρώτη φορά που θεσμοθετείται
μια ολοκληρωμένη διαδικασία επιλογής επιτελικών στελεχών του Δημοσίου. Ακόμα
και οι μετακλητοί υπάλληλοι των υπουργείων θα προκύπτουν από το Μητρώο
στελεχών, με διαφάνεια και αξιοκρατία.
Με το Μητρώο Στελεχών που καθιερώνει δημιουργεί ένα θεσμό μακράς πνοής ενώ
παράλληλα καθιερώνει όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικές διαδικασίες αξιολόγησης,
προαγωγών και επιλογής προϊσταμένων. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούνται οι
προϋποθέσεις ώστε να έχουμε ένα αποδοτικό και λειτουργικό μηχανισμό δημόσιας
διοίκησης, αποκομμένο από το κράτος και το εκάστοτε κυβερνόν κόμμα.
Ωστόσο και οι άλλες ρυθμίσεις που εισάγει το νομοσχέδιο είναι
προσανατολισμένες στην αποκομματικοποίηση και στην ευελιξία της δημόσιας
διοίκησης. Η αξιολόγηση, η οποία έχει λάβει αρνητική χροιά λόγω του τρόπου που
αντιμετώπιζε μέχρι σήμερα τους εργαζομένους, γίνεται ουσιαστική και σταματά να
είναι εκδικητική και τιμωρητική. Σήμερα γίνεται μια προσπάθεια να θεσμιστεί μια
διαδικασία αξιολόγησης, διαφανής και με κριτήρια κατάλληλα και αποτελεσματικά.
Τα αντικειμενικά προσόντα παίζουν πλέον τον σπουδαιότερο ρόλο, δίνοντας
έτσι κίνητρο για συνεχή μόρφωση. Οι προαγωγές μπορούν να γίνουν ακόμα και με
δύο συνεχείς θετικές αξιολογήσεις και αυτό είναι ένα κίνητρο για το δημόσιο
υπάλληλο, ενώ για την επιλογή των προϊσταμένων οι συνεντεύξεις θα γίνονται από
όργανα ικανά για να αξιολογήσουν και υπό την εποπτεία πάντα του ΑΣΕΠ. Πρέπει να
τονιστεί ότι επιλέγεται μια κατεύθυνση εξορθολογισμού υπέρ των εργαζομένων σε
σημεία του προηγούμενου νόμου, που υπήρξαν δίκαιες αντιδράσεις.
Το νομοσχέδιο δεν υιοθετεί τον παραλογισμό της ποσόστωσης «καλών», «κακών»
και «μέτριων» εργαζομένων, χωρίς να υποβαθμίζεται με αυτόν τρόπο ο ρόλος της
αξιολόγησης, αφού ενισχύεται από τον κοινωνικό έλεγχο αλλά και από τη
στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης, ώστε να διασφαλίζεται η
εγκυρότητα τους. Είναι ένας νόμος που απαντά στην επείγουσα ανάγκη για ριζική
αλλαγή της δημόσιας διοίκησης και που δημιουργεί την ελπίδα ότι σύντομα θα
έχουμε στον χώρο αυτόν ένα διαφορετικό τοπίο.
Τέλος, κύριε υπουργέ θα συνιστούσα ο παρών νόμος να
εφαρμοστεί άμεσα. Από χθες έπρεπε να έχει ξεκινήσει ο εκσυγχρονισμός της
δημόσιας διοίκησης. Ας μπουν σήμερα σε εφαρμογή οι βάσεις για μια διαφορετική
λειτουργία του κράτους και εδώ είμαστε να διορθώσουμε αδυναμίες και προβλήματα
που είναι πιθανόν να διαπιστωθούν στην πορεία.