Γιατί η Οκτωβριανή Επανάσταση συνεχίζει να μας εμπνέει σήμερα, παρά την κατάρρευση των καθεστώτων του «υπαρκτού σοσιαλισμού»; Μια κατάρρευση που στην ουσία είχε προηγηθεί του 1989 και η αιτία της ήταν ότι τα καθεστώτα αυτά είχαν «εξαντλήσει την προωθητική τους δύναμη», όπως είχε διαγνώσει ο Μπερλινγκουέρ την επομένη της σοβιετικής εισβολής στο Αφγανιστάν το 1980. Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό πρέπει να τοποθετήσουμε την επανάσταση στο μεγάλο ταμπλό της ιστορίας.
Τα χρόνια της επανάστασης και τα αμέσως επόμενα σηματοδοτούν ένα δημοκρατικό, πολιτιστικό και πολιτικό κίνημα, για το οποίο εύστοχα ένας μεγάλος μαρξιστής διανοούμενος, ο Λούκατς, είχε γράψει ότι εκείνα τα γεγονότα υπήρξαν η ψυχή της Ευρώπης. Και όπως συμπλήρωσε μια άλλη σπουδαία προσωπικότητα, ο φιλόσοφος Έντμουντ Χούσερλ, «τα γεγονότα πριν και μετά τον Οκτώβρη, ανέτρεψαν τις καθιερωμένες φόρμες σκέψης και ανάλυσης της πραγματικότητας και δείχνουν ότι το Πνεύμα προηγείται πάντοτε της Ιστορίας». Το Πνεύμα που συμπυκνώνει και εκφράζει την κοινωνική δυναμική την οποία μάλιστα ανατροφοδοτεί.
Είμαστε παιδιά του Οκτώβρη
και εγγόνια του Κομμουνιστικού Μανιφέστου
Με δεδομένες τις πολλές ψυχές του ΣΥΡΙΖΑ, η κεντρική ιστορικότητά του, μας κάνει να αισθανόμαστε, η αλήθεια είναι με δέος, ότι είμαστε τέκνα εκείνης της ιστορίας, είμαστε παιδιά του Οκτώβρη. Κι ακόμη εγγόνια του 1848 και του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Δεν θα είμασταν εδώ, αν δεν εμπνεόμασταν από όλα αυτά. Για να κάνουμε πολιτική για τους ίδιους σκοπούς με άλλα μέσα, δημοκρατικά. Η σύγχρονη Αριστερά πέρασε από πολλούς εμπλουτισμούς και μετασχηματισμούς, παραμένοντας ταυτόσημη με τις κεντρικές απελευθερωτικές ιδέες του μεγάλου Οκτώβρη. Γιατί, ο Μεγάλος Οκτώβρης δεν υπήρξε ένα μονοσήμαντο ιδεολογικά και τοπικά προσδιορισμένο γεγονός. Υπήρξε η μήτρα πολλών επαναστατικών διαδρομών στον 20ο αιώνα. Ο Λένιν, ο Τρότσκι, αλλά και η Λούξεμπουργκ και λίγο μετά ο Γκράμσι, εκπροσωπούν παράλληλες αναζητήσεις στη μεγάλη περιπέτεια της κοινωνικής απελευθέρωσης και του σοσιαλισμού. Και από την πρώτη στιγμή η σχέση δημοκρατίας και σοσιαλισμού υπήρξε κεντρικό ζήτημα και παρέμεινε ζωογόνο για την επαναστατική διαδικασία τουλάχιστον ενόσω το παιχνίδι ήταν ανοικτό σε ολόκληρη την Ευρώπη. Όταν λοιπόν επιδιώκουμε να βρούμε τις ρίζες μας στον Οκτώβρη, είναι ακριβέστερο να μιλούμε για μια αναζήτηση και μέσα στον Οκτώβρη. Όπως, άλλωστε, έχει πει λίγο προκλητικά ο Χομπσμπάουμ « Σε κάθε χώρα υπήρξε ένας αταίριαστος γάμος: Του Οκτώβρη με το εργατικό κίνημα και τις παραδόσεις καθεμιάς χώρας». Γι` αυτό και μέσα στον 20ο αιώνα, αναλόγως και των κοινωνικοοικονομικών εξελίξεων σε κάθε χώρα, διαμορφώθηκαν, τελικώς, οι διαφορετικοί δρόμοι προς τον σοσιαλισμό. Έτσι, καταλήξαμε, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα στη διαμόρφωση του δημοκρατικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό, ως της μόνης στρατηγικής επιλογής της σύγχρονης δημοκρατικής ριζοσπαστικής Αριστεράς, εμπνεόμενοι από την εμβληματική φράση του Νίκου Πουλαντζά « Ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει».
Η Επανάσταση παιδί του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, αλλά και του πολέμου
Είναι καταρχάς αδύνατον να καταλάβουμε τον Οκτώβρη του 1917 έξω από την ευρωπαϊκή διανοητική παράδοση. Η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι παιδί του Διαφωτισμού. Η σύνδεση είναι αδιάρρηκτη, πολλαπλή και οργανική. Η ιδέα της απελευθέρωσης, της ισότητας, της αλληλεγγύης βρίσκονται τον πυρήνα του οράματος για τον νέο κόσμο – και τον νέο άνθρωπο. Οι Μπολσεβίκοι, τουλάχιστον η ηγεσία τους, κάθε άλλο από αποκομμένοι από τα ιδεολογικά τεκταινόμενα της Ευρώπης ήταν. Τα κείμενά τους βρίσκονται σε απευθείας διάλογο με αντίστοιχα ευρωπαϊκά, κατέχοντας κεντρική θέση στη διανοητική παραγωγή της εποχής που αφορούσε στο πέρασμα στον σοσιαλισμό. Το ίδιο το σχήμα της μετάβασης μάλιστα αποτελούσε ριζική τομή στον τρόπο που αντιλαμβάνονταν οι άνθρωποι την ιστορικότητά τους, αφού ο χρόνος πια οργανωνόταν με βάση την διαδοχή των κοινωνικών καθεστώτων (ή τις επαναστάσεις). Το καινούργιο που κομίζει η Επανάσταση είναι η γενικευμένη αισιοδοξία: αισιοδοξία ότι έχουμε φτάσει στο τελευταίο, πιο εξελιγμένο στάδιο της ιστορίας, αισιοδοξία ότι ο νέος άνθρωπος και η νέα κοινωνία θα είναι το αποτέλεσμα μιας εξελικτικής διαδικασίας που θα βαίνει προς την τελειοποίησή της.
Όσο είναι παιδί του Διαφωτισμού, άλλο τόσο η Επανάσταση είναι και παιδί του πολέμου. Οι ιδεολογικές διεργασίες που θα οδηγούσαν στο 1917 είχαν ξεκινήσει ήδη από τις αρχές του αιώνα. Είχαν γίνει και τα προηγούμενα χρόνια επαναστατικές απόπειρες, αποτυχημένες όμως. Ο ενδοϊμπεριαλιστικός Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν από τις καθοριστικότερες συγκυρίες για την επιτυχία της επανάστασης. Το μέγεθος και η καταστροφικότητά του ήταν κάτι ασύλληπτο για τους ανθρώπους της εποχής. Οι νεκροί και οι τραυματίες ανέρχονταν σε δεκάδες εκατομμύρια. Ο κόσμος άλλαζε δραματικά. Τα θεμέλια των μεγάλων αυτοκρατοριών της Ευρώπης έτριζαν. Οι δύο από αυτές διαλύθηκαν, η τρίτη μεταμορφώθηκε εκ βάθρων. Τα ιδανικά με τα οποία είχε πορευτεί η Ευρώπη μέχρι τότε αμφισβητούνταν και μαζί φαινόταν ότι όλα τα ενδεχόμενα ήταν τότε ανοιχτά.
Στη Ρωσία, οι πολιτικές και κοινωνικές δυσαρέσκειες συνάντησαν τη δυσαρέσκεια που προκαλούσε ο πόλεμος. Το αίτημα για το σταμάτημα του πολέμου ήρθε μαζί με το αίτημα για ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας. Το ένα δεν υπήρχε, ούτε είχε νόημα, χωρίς το άλλο. Και βέβαια, είναι σημαντικό να σκεφτούμε πως οι Μπολσεβίκοι πετυχαίνουν την έξοδο της Ρωσίας από τον πόλεμο, όταν η φρενίτιδα του εθνικισμού είχε πιάσει στα δίχτυα της ακόμη και τους πιο σημαντικούς διανοούμενους της Ευρώπης. Το κυρίαρχο ρεύμα της σοσιαλδημοκρατίας, η πλειοψηφία των Γερμανών Σοσιαλδημοκρατών, ψήφισε υπέρ των εξοπλιστικών προγραμμάτων του γερμανικού ιμπεριαλισμού με το απαράδεκτο σύνθημα «Είμαστε πρώτα Γερμανοί μετά σοσιαλδημοκράτες».
Γύρω από την αναγκαία φυσιογνωμία της ρωσικής Επανάστασης την παραμονή του Οκτώβρη, κορυφώθηκαν διαφορετικές και συγκρουόμενες αντιλήψεις. Η μία ήθελε την επανάσταση ως γραμμική εξέλιξη να περάσει μέσα από το αστικοδημοκρατικό στάδιο. Ακόμη και μεγάλοι μαρξιστές όπως ο Πλεχάνοφ υποστήριζε αυτή την άποψη. Κι αυτή η αντίληψη εξηγεί γιατί ακόμη και μέχρι τον Σεπτέμβρη τα Σοβιέτ, αλλά και οι ίδιοι οι μπολσεβίκοι αρνούνταν να αναλάβουν την εξουσία. Σε αυτό τον δισταγμό, σε αυτή την ταλάντευση έβαλε τέλος η ισχυρότατη βούληση και η ακλόνητη αποφασιστικότητα του Λένιν που είχε διαγνώσει μοναδικά την ιστορική στιγμή. Είναι χαρακτηριστική η παρατήρηση του Γκράμσι ότι «στην Επανάσταση είναι η θέληση του ανθρώπου που θριαμβεύει», ότι «το επαναστατικό προτσές συγκροτεί μια σχέση ισορροπίας, μια αμοιβαία επίδραση ανάμεσα στον συσχετισμό δύναμης και τις πρωτοβουλίες ή τη δράση του υποκειμένου που θέλει την αλλαγή». Ή, όπως το έθετε ο Τρότσκι με έξοχα παραστατικό τρόπο, όταν οι συνθήκες έχουν ωριμάσει «ένας τοκετός σε ορισμένη ημερομηνία, γίνεται το ίδιο αναπόφευκτος για το μητρικό όργανο όσο και για τον καρπό του».
Με δυο λόγια, η επανάσταση ήταν αποτέλεσμα της αποδιάρθρωσης που προκάλεσε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ρωσία αποτελούσε τον αδύναμο κρίκο στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα, με αποτέλεσμα η βιομηχανική επανάσταση να μην ολοκληρωθεί ποτέ από τη ρωσική αστική τάξη. Γι` αυτό άλλωστε ο Λένιν εφάρμοσε στην πράξη τη θεωρία ότι ο ιμπεριαλισμός αποτελεί το ανώτατο στάδιο του καπιταλισμού και δεν επέμεινε στην ανάλυση για την γενικευμένη υπερσυγκέντρωση που είχε αναπτύξει πρωτύτερα στο έργο του « Η ανάπτυξη του καπιταλισμού στην Ρωσία». Στην ημερήσια διάταξη μπήκε η σοσιαλιστική επανάσταση.
Οραματίστηκαν ένα νέο κόσμο
Η σημασία της Οκτωβριανής Επανάστασης δεν έγκειται μόνο στο γεγονός της κατάλυσης του τσαρικού καθεστώτος. Έγκειται σε δύο πράγματα: αφενός στον τρόπο που οραματίστηκε ένα νέο κόσμο, ριζικά διαφορετικό από τον προηγούμενο και αφετέρου στο γεγονός ότι στο επίκεντρο του κόσμου αυτού ήταν ο συνδυασμός του εκδημοκρατισμού και του εκσυγχρονισμού, του ανθρώπου και της μηχανής, με επίκεντρο τον άνθρωπο. Η ρωσική πρωτοπορία στην τέχνη είναι αποκαλυπτική τόσο για το συνδυασμό των δύο στόχων όσο και για τις ελπίδες και τις προσδοκίες που δημιούργησε. Το Πέτρογκραντ στις παραμονές της Επανάστασης είχε εξελιχθεί σε παγκόσμιο κέντρο των διεργασιών και των ρευμάτων που αφορούσαν όλες τις μορφές της Τέχνης.
Ο εκδημοκρατισμός: ήταν μια προσπάθεια που αφορούσε όλες τις όψεις της κοινωνικής ζωής. Αργή και πολλές φορές δύσκολη διαδικασία, που συχνά βρισκόταν αντιμέτωπη με την εγκατεστημένη στον κρατικό μηχανισμό εξουσία του παλαιού καθεστώτος. Τα συμβούλια των εργατών, για παράδειγμα, αποτέλεσαν το νέο όργανο αυτοδιαχείρισης των εργοστασίων. Συγκλονιστική αλλαγή που δεν ήξεραν πώς να διαχειριστούν ούτε και όσοι υποστήριζαν την επανάσταση, όντας ωστόσο πιο μετριοπαθείς – πόσο μάλλον όσοι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο αποτελούσαν μέρος τους προηγούμενης κατάστασης. Παρόμοιες αλλαγές συνέβησαν σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ξεχωριστή αναφορά θα πρέπει να κάνουμε στην αναβάθμιση της θέσης των γυναικών. Για πρώτη φορά στο πλαίσιο της επανάστασης οι γυναίκες αντιμετωπίστηκαν ισότιμα με τους άνδρες. Όχι μόνο αποκτούν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, αλλά θεσπίζεται με νόμο η ισότητα της αμοιβής για την ίδια εργασία. Ο ίδιος ο Λένιν το 1919 είχε πει ότι «Μέσα σε δύο χρόνια σε μια χώρα από τις πιο καθυστερημένες της Ευρώπης η εξουσία των Σοβιέτ έκανε για την χειραφέτηση των γυναικών πολύ περισσότερα από όσα έκαναν σε 130 χρόνια όλες οι φωτισμένες Δημοκρατίες του κόσμου». Η αναγνώριση μάλιστα του ανθρώπου ως πολίτη, χωρίς όρους και προϋποθέσεις, ήταν η διαδικασία μέσα από την οποία ενσωματώθηκαν κοινωνικές ομάδες αποκλεισμένες ως τότε από οποιαδήποτε πολιτική διεργασία και σφυρηλατήθηκε η ενότητα της ΕΣΣΔ.
Η πρόοδος: Η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν υπάρχει έξω από την εποχή της. Η λατρεία της μηχανής υπερέβαινε τις διαφορές της πολιτικής ιδεολογίας. Αυτό ωστόσο δεν σημαίνει ότι ο τρόπος που οραματίστηκαν, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης, τη συνύπαρξη ανθρώπου και μηχανής δεν είχε πολιτικό πρόσημο. Η τεχνογνωσία θα αποτελούσε θεωρητικά τη βάση για την πραγμάτωση μιας ουτοπίας που θα απελευθέρωνε τους ανθρώπους από τα δεσμά τους. Η μηχανή θα βοηθούσε στον εκσυγχρονισμό (κεντρικό αίτημα της Οκτωβριανής Επανάστασης) και στην πραγμάτωση των πλήρων δυνατοτήτων του ανθρώπου. Από την άλλη, πολύ γρήγορα άρχισε να διαφαίνεται ότι στην καρδιά της προσδοκώμενης ουτοπίας υπήρχε και το αντεστραμμένο της είδωλο.
Η σκοτεινή πλευρά
Η γιορτή του πρώτου καιρού κράτησε για λίγο. Αναμενόμενο άλλωστε. Το κενό που δημιουργεί η κατάλυση των δομών πολύ γρήγορα γεμίζει από καινούργιες που οργανώνουν από τη μια τη νέα κατάσταση, συμπαρασύρουν όμως μαζί τους και το αίσθημα μέθεξης που δημιουργεί η μη κανονικότητα. Πολύ γρήγορα το όραμα της Επανάστασης βρέθηκε αντιμέτωπο με την πραγματικότητα της υλοποίησής του. Η σκοτεινή πλευρά της άρχισε να διακρίνεται όλο και πιο καθαρά. Το νέο κράτος καταλήφθηκε από το κόμμα και όχι από τα σοβιέτ. Η βία, αδιαχώριστο στοιχείο, συγκροτητικό των επαναστάσεων, άρχισε να τρυπώνει στο φαντασιακό της Επανάστασης, δημιουργώντας ρωγμές στο συμπαγές της απόλυτης αισιοδοξίας για τον νέο κόσμο. Έχει πολύπλευρα εξηγηθεί τι είναι αυτό που οδήγησε στη δημιουργία του σοβιετικού μοντέλου, ενός μοντέλου που θυσίαζε την ατομική ελευθερία στο βωμό της συλλογικής ευημερίας. Ο εμφύλιος, η εκστρατεία των δυτικών, ο φόβος της αντεπανάστασης, η ίδια η ιστορική συγκυρία του Μεσοπολέμου και αργότερα του Ψυχρού Πολέμου είναι μερικές μόνο από τις εξηγήσεις που έχουν προταθεί. Παρά τις διαφορές, η κεντρική ιδέα παραμένει: Ελάχιστοι πια είναι αυτοί που στον 21ο αιώνα προτίθενται να υπερασπιστούν την αναπαραγωγή του σοβιετικού μοντέλου, τις σταλινικές θηριωδίες καθώς και τα αδιέξοδα μιας κοινωνικής οργάνωσης χωρίς δημοκρατικές ελευθερίες και ατομικά δικαιώματα, αλλά και της παραγωγικής διαδικασίας, χωρίς αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων και χωρίς σεβασμό στο περιβάλλον. Πολύ δε περισσότερο η ευρωπαϊκή αριστερά που, ήδη από τη δεκαετία του 1960, διαμορφώθηκε ακριβώς μέσα από την κριτική του μοντέλου αυτού και την αναζήτηση εναλλακτικών προσεγγίσεων για το τι μπορεί να σημαίνει μια σύγχρονη αριστερά, με ευρωπαϊκό χαρακτήρα, που συνειδητοποίησε όπως προαναφέραμε τον αναπόσπαστο δεσμό μεταξύ δημοκρατίας και σοσιαλισμού.
Το μεγάλο δώρο του Οκτώβρη στην ανθρωπότητα
Η κριτική δεν σημαίνει άρνηση της κληρονομιάς. Εξάλλου, τα πισωγυρίσματα, η βία, οι κρεμάλες, οι εθνικισμοί και οι πόλεμοι που πολλές φορές διαδέχθηκαν τις αστικοδημοκρατικές επαναστάσεις, δεν οδήγησαν τους σκεπτόμενους πολίτες να αρνηθούν τις επαναστάσεις αυτές. Όλοι εμείς, όσοι ανήκουμε στην Αριστερά είμαστε παιδιά της Οκτωβριανής Επανάστασης . Ένα αόρατο νήμα αγώνων και αγωνιών διατρέχει τη γενεαλογία μας και ενώνει τον αντιφασιστικό με τον αντιαποικιακό αγώνα, τους αγώνες για τα πολιτικά δικαιώματα με τον φεμινισμό, τις αναζητήσεις για τη δημοκρατική μετάβαση, τα αιτήματα για αποπυρηνικοποίηση και αυτά για την οικολογία. Αλλά κυρίως το αίτημα που βάζει στο κέντρο των αποφάσεων την πολιτική αντί για την οικονομία, τις ανάγκες των πολλών αντί για τα κέρδη των λίγων.
Αλλά και όσοι δεν θεωρούν τον εαυτό τους φιλικά προσκείμενο προς την κληρονομιά της Αριστεράς, ας αναλογιστούν μόνο το μεγάλο δώρο του Οκτώβρη στην ανθρωπότητα. Είναι η πραγματικότητα της Επανάστασης που δυνάμωσε τα εργατικά σωματεία και ανάγκασε τα κράτη να ακούσουν τις φωνές αυτών που πρώτα δεν είχαν φωνή. Είναι η βεβαιότητα ότι θα μπορούσε να επαναληφθεί μια παρόμοια επανάσταση που ανάγκασε τα κράτη να αποδεχθούν αιτήματα του εργατικού κινήματος, να συστηματοποιήσουν εργατικές νομοθεσίες και να θεσμοθετήσουν την κοινωνική ασφάλιση και το κράτος πρόνοιας. Είναι ο φόβος απέναντι στον κομμουνισμό που οδήγησε τα αστικά κράτη σε πολλά αρνητικά μονοπάτια, αλλά και στην συστηματική στήριξη της μεσαίας τάξης, ως ανάχωμα στην «κομμουνιστική απειλή». Κι αυτό το βιώσαμε επώδυνα όταν με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την επικράτηση των ΗΠΑ ως μοναδικής υπερδύναμης καθώς και του νεοφιλελευθερισμού ως μονόδρομου, συντρίφτηκαν οι κοινωνικές κατακτήσεις (βοηθουσών βεβαίως και των εσωτερικών παθογενειών, σε χώρες όπως η Ελλάδα).
100 χρόνια μετά την έναρξή της, η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ακόμη ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα του 20ου αιώνα – και σίγουρα το πιο ελπιδοφόρο. Σε έναν αιώνα που σημαδεύτηκε από δύο παγκόσμιους πολέμους, το Ολοκαύτωμα, την περιβαλλοντική καταστροφή, την πυρηνική απειλή, το τέλος της ουτοπίας, η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι αυτή που αν μη τι άλλο, επέτρεψε στους ανθρώπους να φανταστούν έναν καλύτερο και δικαιότερο κόσμο. Και που τους γέμισε με βεβαιότητα ότι τον κόσμο αυτόν μπορούν όχι μόνο να τον φανταστούν, αλλά και να τον πραγματώσουν. Είναι αυτή η βεβαιότητα που όπλισε με θάρρος όσους έδωσαν τους μεγάλους αγώνες αντίστασης απέναντι στην κάθε είδους βαρβαρότητα του 20ου αιώνα και είναι η ίδια βεβαιότητα που μας οπλίζει με θάρρος, βούληση και φαντασία στις νέες προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτίει φόρο τιμής στα εκατομμύρια των αγωνιστών της κοινωνικής εποποιΐας σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης που εμπνεύστηκαν από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Στο παράδειγμα όλων αυτών θέλουμε να αναγνωρίζουμε το δικό μας δημοκρατικό μέλλον, ένα μέλλον προόδου και ευημερίας χωρίς ταξικές και άλλες ανισότητες. Στα αυτιά μας αντηχούν ακόμη και σήμερα τα λόγια του Λένιν στην ομιλία του για την 4η επέτειο της Επανάστασης: «Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ότι ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε».
«Δημιουργική ένταση» κόμματος-κυβέρνησης
100 χρόνια μετά διατυπώνεται το ερώτημα αν έχει κλείσει τελεσίδικα η περίοδος που ανάγεται στην έναρξη της επανάστασης. Ο Σπύρος Ασδραχάς, που αύριο κηδεύουμε, στο μικρό και πυκνό εισαγωγικό του σημείωμα στο ημερολόγιο με σοβιετικές αφίσες που κυκλοφόρησε η εφημερίδα μας, η Αυγή, φέτος τον Γενάρη απαντά: « Υπενθυμίζω», λέει ο Ασδραχάς, « ότι οι διάρκειες, σύμφωνα με τον Φερνάν Μπρωντέλ, μικρές, μεσαίες και μεγάλες εισχωρούν η μία στην άλλη. Έχει λοιπόν τερματιστεί;» διερωτάται για την επίδραση του Οκτώβρη. Και χωρίς δισταγμό απαντά: « Νομίζω πώς όχι : Απομένει να δούμε τη μετατροπή της αποδιάρθρωσης που συνεπέφερε στην κοινωνία και στην οικονομία ο μεταβιομηχανικός καπιταλισμός σε μια νέα ταξικότητα, η οποία ίσως να έχει να διδαχθεί όχι μόνο από το 1917, αλλά και από τον ουτοπικό καπιταλισμό και συνάμα από τον οικονομικό ρομαντισμό».
Γι` αυτό ακριβώς θέλησα στην αρχή της εισήγησής μου να πω ότι δεν είμαστε μόνο παιδιά του Οκτώβρη αλλά και εγγόνια του 1848 και του Κομμουνιστικού Μανιφέστου. Ένα μεγάλο τμήμα της Αριστεράς αναζήτησε συνάφειες και στη Γαλλική Επανάσταση. Είμαστε, λοιπόν αναγκασμένοι να ψάχνουμε τις ρίζες μας πολύ βαθιά και πολύ διαφορετικά. Να εμπλουτίζουμε τις παραδόσεις μας, να αναζητούμε τη νέα ταξικότητα, σε μια περίοδο είναι κατακερματισμένη η εργασία, ενώ, οι εργαζόμενοι αναγνωρίζονται σε πολλές ταυτότητες κι όχι μόνο σε αυτή που προκύπτει από την εργασία τους. Οι γυναίκες, οι διεμφυλικές σχέσεις, ο αντιαυταρχισμός και πάνω από όλα η οικολογική διερώτηση συγκροτούν δυνάμει συμμαχίες για να θέσουμε στις αρχές του νέου αιώνα το θέμα της μετάβασης στο σοσιαλισμό του 21ου αιώνα. Κι αυτό το μπλοκ των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων με λιγότερες βεβαιότητες από τότε. Είναι υποχρεωμένο να απαντήσει στην ανάγκη να καταργηθούν οι κοινωνικές ανισότητες και η αδικία, με σεβασμό στη δημοκρατία και το περιβάλλον. Καθήκον της ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι να αναζητήσει εδώ, στην Ευρώπη και παγκόσμια τις δυνάμεις της κοινωνικής αλλαγής, με πρόγραμμα που δεν θα συρρικνώνεται σε τεχνικοοικονομικές ρυθμίσεις, αλλά θα προωθεί βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία και την κοινωνία με έμπνευση από το απελευθερωτικό όραμα του σοσιαλισμού. Γι` αυτό σήμερα δεν συγκεντρωθήκαμε για μια τελετουργία, αλλά ήρθαμε σε μια πολιτική συγκέντρωση με συνείδηση ότι η κριτική πρόσληψη της ιστορίας μας αποτελεί αναντικατάστατο στοιχείο της ταυτότητας του σύγχρονου αριστερού, που πρέπει να επιβεβαιώνεται με την καθημερινή του δράση, αλλά και με την ηθικοπολιτική παρουσία του. Ένα τέτοιο κόμμα οφείλουμε καθημερινά να ανασυγκροτούμε, μέσα στις αντιφάσεις της κυβερνητικής προσπάθειας και των μνημονιακών καταναγκασμών. Ένα κόμμα που για να υπάρξει, χρειάζεται να δημιουργήσει μία σχέση «δημιουργικής έντασης» με την κυβέρνησή του.
Γενικότερα, οφείλουμε να μην ξεχνάμε ότι, ο αρχηγισμός, η απορρόφηση του κόμματος από το κράτος, οι γραφειοκρατικές παραμορφώσεις, ο παραγοντισμός, η μετατροπή των ενεργών κομματικών μελών σε άκριτους οπαδούς και «χειροκροτητές», μπορεί να μη συνδέονται πια με βιαιότητες, δεν ξεριζώθηκαν όμως από το αριστερό κίνημα μετά την πτώση του σταλινισμού. Είναι κίνδυνοι που ελλοχεύουν και πειρασμοί συνυφασμένοι με το εξουσιαστικό φαινόμενο σε κάθε εποχή. Και στη δική μας. Χρειάζεται, λοιπόν, σταθερό μέτωπο εναντίωσης και θεσμοί αποτροπής και ξεριζώματος αυτών των νοοτροπιών που χαντάκωσαν πολλές φορές μεγαλειώδη κινήματα και κηλίδωσαν τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ιδέες.
Σημείωση: Στην εκδήλωση του ΣΥΡΙΖΑ Πειραιά για την επέτειο των 100 χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση, μίλησαν επίσης ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Δουζίνας και ο δημοσιογράφος Θανάσης Καρτερός
ας στέλνω την ομιλία μου στην εκδήλωση που διοργάνωσε ο ΣΥΡΙΖΑ Πειραιά, στις 13 Δεκεμβρίου 2017, για να τιμήσει την επέτειο των 100 χρόνων της Οκτωβριανής Επανάστασης.